Kan de mens de technologische ontwikkelingen bijbenen? En zo ja, hoe dan? - Bert Kersten

Over technologie

We leven in een tijd vol van exponentiele ontwikkelingen. Dat is welhaast een cliché maar het typeert treffend de snelheid van ontwikkelingen van zowel technologie als de uitputting van de grondstoffen van de wereld.

De Club van Rome (Grenzen aan de groei, zeventiger jaren van de vorige eeuw) waarschuwde al voor het exponentiele tempo die de ontwikkeling van de mensheid met zich meebracht: bevolkingsgroei, vervuiling, grondstoffenverbruik, etc. In een eindige wereld loop je immers vanzelf tegen de grenzen van de groei aan.

We zien nu die exponentiele curves ook in technologie. De snelheid waarmee technologie en wetenschap zich ontwikkelt, is duizelingwekkend. Als hoogleraar bedrijfsprocessen en ICT op Nyenrode heb ik een goed beeld van hoe hard het gaat maar ik word ook nog vaak verrast.

Deze exponentiele ontwikkeling in technologie is immers zichtbaar op een veelheid van terreinen: kunstmatige intelligentie en deep learning, gezondheidszorg en voedsel, nanotechnologie en biologie, etc. Eigenlijk te veel om op te noemen.

Deze ontwikkelingen beïnvloeden en geven vorm aan ons leven en werk. Wanda Orlikowski (MIT) heeft dat als haar vakgebied en McKinsey noemt het “Adapt while we adopt”. Of zoals ik het meestal formuleer “Adopt while we adapt”.

Deze exponentialiteit geeft ook reden tot optimisme. Zo groeit de hoeveelheid energie die met zonne-energie wordt opgewekt exponentieel; het betekent dat over een tijdje er geen tekort meer aan energie is (mits we ook het opslagprobleem hebben opgelost).

De kosten om het menselijk genoom in kaart te brengen dalen exponentieel en daarmee komt de mogelijkheid tot een beter gebruik van betere geneesmiddelen dichterbij. En, tot slot, de toename van computerkracht brengt oplossingsengines dichterbij, oplossingsvinders die over meer data en slimheid beschikken dan de mens.

Over de mens en technologie

Dit roept als vanzelf de vraag op in hoeverre wij sturing kunnen geven aan deze ontwikkelingen en hoe het ons menszijn beïnvloedt. Deze vraag kan niet worden beantwoord zonder eerst stil te staan bij wat ons als mens uniek maakt (en ons wezenlijk onderscheidt van robots).

Veel filosofen en geleerden stellen: “de mens is een ziel en heeft een lichaam”. Ik sluit mij daar bij aan. Het betekent dan ook dat menselijke ontwikkeling twee dimensies kent: een materiële kant (lichaam, voedsel, beschaving, samenleving, etc.) en een geestelijke kant (ontwikkeling van de ziel, ontwikkeling van deugden, gebed, meditatie, etc.). Beide dimensies moeten worden ontwikkeld.

Interessant is om te constateren dat die geconstateerde exponentiele ontwikkelingen uitsluitend betrekking hebben op de materiële dimensie van ons menszijn. Kan dit daarom wel goed gaan?

Over menselijke ontwikkelingen

De vraag of de mens wijs omgaat met beschikbare technologie (of technologie die zij aan het ontwikkelen is), is al eeuwenoud. Steeds sterker dringt bij mij het beeld op dat de mensheid volwassen aan het worden is maar dan wel wat betreft zijn fysieke dimensie. Dit beeld is verontrustend, zeker wanneer men denkt aan een kind in een volwassen lichaam. En dat dit kind de beschikking heeft over alle middelen en mogelijkheden van een volwassene.

Over welke menselijke vaardigheden en kenmerken, of zo men wil: deugden, moet men beschikken om het predicaat “volwassen” te krijgen? En kunnen we stellen dat de mensheid volwassen is?

Kenmerkende eigenschappen van de mens zijn – om een wereldreligie te citeren -: rechtschapenheid van gedrag, rechtvaardigheid, onpartijdigheid, waarheidsliefde, oprechtheid, eerlijkheid en betrouwbaarheid. En er zijn er nog wel meer.

Voor mij is het cruciaal dat deze eigenschappen bij mijzelf en bij anderen tot ontwikkeling worden gebracht omdat ze nodig zijn om de geweldige mogelijkheden van technologie te benutten. Ik ben ervan overtuigd dat dit mogelijk is.

Los van de typisch menselijke eigenschappen, vraagt deze tijd ook om volwassen opvattingen over hoe samen te leven met anderen. Ook hiervoor is een herijking en boost nodig.

Prof.dr. Bert Kersten (http://www.nyenrode.nl/bio/Pages/Bert-Kersten.aspx), Hoogleraar Business Processes and ICT, Nyenrode Business Universiteit. 

Photocredit: iStockphoto