Waarom mensen winnen van computers - Dr. Elke Geraerts

‘Zo’n vaart zal het wel niet lopen’. Als er één constante is in de geschiedenis van de mensheid, dan is het wel dat grote revoluties steevast worden voorafgegaan door deze dooddoener. Nu Artificiële Intelligentie (AI) geen verre toekomstmuziek meer is, maar al een dagelijkse realiteit, hoor ik nog steeds hetzelfde. Maar… heeft u geen smartphone, tablet, laptop of gps? Welkom dan, in het tijdperk van de Homo Digitalis!

In dit tijdperk leven robots en mensen naast en met elkaar. Niet die vreselijke killerbots en terminators die Hollywood ons voorschotelt, maar lieve, gedienstige robots die klusjes voor ons klaren. In de Verenigde Staten wordt een vierde van de gezinnen thuis geholpen door een huisrobot, veteranen met posttraumatische stressstoornis worden geholpen door AI en bij een tekort aan affectie kan je beroep doen op robothond Aido of, afhankelijk van uw behoefte, op liefdesrobot Loveplus.

Het is duidelijk dat we het nog niet eens zijn over wat we daar nu allemaal samen van vinden. De meningen, ook onder experts, zijn extreem verdeeld. Hier en daar hoor je horrorscenario’s opduiken over de menselijke slaven van AI, en dat wij als mens nauwelijks nog nodig zullen zijn op de werkvloer. Tegen 2020 zouden volgens sommige schattingen maar liefst 5 miljoen jobs door computers worden uitgevoerd. In 2030 zouden robots naar schatting een derde van de jobs in de Verenigde Staten hebben overgenomen.

Steeds meer mensen hebben het gevoel dat ze de zeggenschap kwijt zijn, dat ze machteloos staan tegenover die ontwikkelingen. We voelen dat we de teugels hebben losgelaten en een aantal mensen stelt zich nu al hardop de vraag of we dit wel allemaal kunnen bolwerken. Of ons brein al die veranderingen wel aankan?

Het eenduidige en hoopvolle antwoord daarop is: ja. Ons brein heeft namelijk een geheim wapen, iets dat geen enkele machine ter wereld ooit zal hebben, ons brein is namelijk authentiek. Niets in de handen, niets in de mouwen, gewoon het krachtigste wapen ooit. Zeker in tijden van AI.

Gary Kasparov, de Russische schaakkoning die in 1995 als allereerste een schaakspel verloor tegen een computer zei: ‘In plaats van ons zorgen te maken over wat machines kunnen doen, zouden we ons beter zorgen maken over wat wij kunnen dat zij niet kunnen.’ Zo zie ik het ook. En dat is wat ik noem onze ‘Authentieke Intelligentie’: het vermogen om je uniek menselijke kwaliteiten te versterken en te gebruiken.

Zoals het feit dat een mens zichzelf kan heruitvinden, heroriënteren, of een nooit eerder verkend pad kan bewandelen. De mens verlegt zijn grenzen elke dag opnieuw. Op basis van logica, maar ook geinspireerd door  ervaringen, gevoel en andere mensen. Computers kunnen dit niet, zij zoeken hun antwoorden enkel en altijd op basis van (geprogrameerde of aangeleerde) wiskundige logica en kiezen altijd de veiligste weg. Een mens daarentegen is in staat tegen alle verwachtingen en alle tegenkantingen in, door te zetten en zijn eigen weg te zoeken. Ons vermogen om te herprogrammeren, vormt de basis om meer uit je mentaal kapitaal te halen.

Een tweede uniek menselijke kwaliteit is ons vermogen om weerstand te bieden, in verzet te gaan. Niet alleen tegenover een bezetter of een onethische ondernemer, maar nog meer tegen onszelf. Een mens kan puur op basis van wilskracht zijn impulsen controleren. Een computer heeft geen wilskracht. Die moet doen wat hem werd opgedragen.

Een derde kwaliteit is fantaseren, verbeelden, creëren. Het is dit vermogen dat ervoor gezorgd heeft dat we uit de donkere spelonken zijn ontsnapt en een wereld gecreëerd hebben van mensenrechten en natiestaten, wolkenkrabbers, flipflops, roomijs en ja: AI. In het AI-tijdperk is het niet meer ‘ik denk, dus ik ben’, maar ‘ik verbeeld dus ik ben’.

Nog een puur menselijke kracht is ons vermogen om authentieke relaties uit te bouwen met onze medemens. De Israëlische historicus Yuval Noah Harari geeft dit in zijn boek Sapiens op als de belangrijkste verklaring voor het feit dat we er als soort in zijn geslaagd heerser over de aarde te worden: omdat we diepere contacten kunnen uitbouwen met meer mensen dan eender welke andere diersoort. Computers kunnen het al helemaal niet, ongeacht wat de Loveplus-robot u doet geloven. Zelfs al lijkt het in deze tijden van polarisatie en eenzaamheid alsof we deze kwaliteit aan het verliezen zijn, het potentieel is er nog steeds.

Al die kwaliteiten maken ons als mens niet alleen uniek, maar ook authentiek. En in die authenticiteit ligt niet alleen onze beste kans op overleving als soort, maar ook in het veranderen van ons eigen leven. Ook wie zich absoluut geen zorgen maakt over technologie, digitalisering en robotica, doet er goed aan deze kwaliteiten verder te ontwikkelen en beter te benutten om een gelukkiger, betekenisvoller en succesvoller leven te leiden.

Elke Geraerts (https://www.elkegeraerts.com/) is doctor in de psychologie en bekleedde verschillende academische posities bij de universiteiten van Harvard, St. Andrews, Maastricht en Rotterdam. Ze is founding en managing partner bij het internationale consultancybedrijf Better Minds at Work (https://bettermindsatwork.com/) dat zich richt op het verhogen van mentale weerbaarheid, energie en productiviteit van medewerkers en inmiddels bestaat uit een dertigtal psychologen, artsen en consultants.  Elke schreef de bestsellers Mentaal Kapitaal (https://www.managementboek.nl/boek/9789401403962/mentaal-kapitaal-elke-geraerts) en Het Nieuwe Mentaal (https://www.managementboek.nl/boek/9789401438711/het-nieuwe-mentaal-elke-geraerts). In haar meest recente boek (Authentieke Intelligentie, mei 2019) geeft ze een positief pleidooi om ons als mens uniek te maken in deze digitale tijden.