De kracht van Janusiaans denken

Denken als een Romeinse god

Janusiaans denken is het vermogen om twee contrasterende ideeën, perspectieven, of concepten tegelijkertijd in ons denken vast te houden. Net als de Romeinse god Janus, de god van het begin en einde, die met twee (of zelfs 4 of 6) gezichten in tegenovergestelde richtingen kon kijken, zo brengen wij met deze denkvorm bewust een tweezijdigheid in ons denken. Hiermee verrijken we onze gedachten.

Leren van Nobel prijswinnaars

Albert Rothenberg, een creativiteitsresearcher, heeft onderzoek gedaan naar de creativiteit en de creatieve output van vele Nobel prijswinnaars. Daaruit kwam naar voren dat deze genieën vaak gebruik maakten van een Janusiaanse stijl van denken en zo tot doorbraken kwamen. Zo beschreef Einstein als zijn ”gelukkigste gedachte”: Als iemand van een hoog dak valt, dan is hij in beweging. Wanneer hij dan bijvoorbeeld zijn sleutelbos zou verliezen, dan blijft de sleutelbos in rust naast hem en het lijkt het even dat er voor deze persoon geen zwaartekracht bestaat. Dus de persoon is zowel in beweging als in rust. Of de fysicus Niels Bohr die stelt dat in de kwantumtheorie licht zowel een golf als een deeltje kan zijn.

Praktische toepassingen

Wat zijn de praktische toepassing van deze bijzondere wijze van denken?

Neemt u eens de volgende contrasterende ideeën in uw gedachten. Ga heen en weer in uw denken tussen het ene en het andere idee en kijk wat voor nieuwe gedachten in uw denken opborrelen.

- Falen en succes. Kun je bijvoorbeeld falen en toch succesvol zijn? Zo ja, noem daarvan enkele voorbeelden.

- Binden en loslaten. Kan een organisatie werknemers aan het bedrijf binden, juist door ze los te laten, en veel vrijheden te geven? Zo ja, wat voor beleid is dan nodig?

- Bedreiging en kans. Kan in een bepaalde verandering zowel een kans als ook een bedreiging schuilgaan? Zo ja? Formuleert u deze dan. 

- Hard en zacht. Kan iets of iemand (bijvoorbeeld een manager) heel hard en toch ook zacht zijn.  

Zo kunt u verder gaan. U neemt dus een concept of een idee in gedachten. Daarna formuleert u het tegenovergestelde en vervolgens gaat u heen en weer (oscilleert) in uw denken. Merk daarna op welke nieuwe gedachten in uw denken ontstaan. 

Wanneer u zich oefent in Janusiaans denken,  ontdekt u ineens overal kansen! 

Voor wie meer wil lezen over Janusiaans denken: Alex Rothenberg: Flight from Wonder, An Investigation of Scientific Creativity, Oxford University Press, 2014

© Jeff Gaspersz, 2016

Prof.dr. Jeff Gaspersz is als hoogleraar innovatie en business creativiteit verbonden aan Nyenrode Business Universiteit. Daarnaast is hij spreker, adviseur en uitgever